Missie
Mijn missie is: "Complexe vraagstukken terugbrengen tot hun essenties en vertalen naar doen!" Complexe vraagstukken kenmerken zich door grote hoeveelheden betrokken actoren die verschillende opvattingen en beelden hebben en door grote inhoudelijke onzekerheden. Het is mijn missie om deze complexiteit niet te bestrijden, maar te hanteren. Door eenvoud te zien dwars door de complexiteit ontstaan gunstige conditie voor het realiseren van ideeën. Het gaat namelijk niet om het maken van plannen, maar om het daadwerkelijk verbeteren van de omgevingskwaliteit en de leefkwaliteit, in de praktijk. Het gaat om doen! Na november 2003, mijn ontmoeting met de filosoof Hubert Dreyfus, is daar een missie bijgekomen: het waarderen en versterken van (nieuw) vakmanschap.
Achtergrond van de missie: over complexiteit en ingewikkeldheid
Omgevingsvraagstukken zijn complex en worden steeds complexer. In mijn projecten maak ik onderscheid naar complexiteit en ingewikkeldheid. Complexiteit is een natuurlijk gegeven en kan zelfs worden gezien als iets postiefs. Zonder complexiteit kunnen systemen zich niet ontwikkelen. Ingewikkeldheid is een menselijke constructie die voortkomt uit het 'stuk slaan' van complexiteit. Veel mensen houden niet van complexiteit en hanteren modellen om de complexiteit te reduceren. Dat lijkt in eerste instantie erg slim, maar wat ze zich nauwelijks beseffen is dat ze daarmee systemen opdelen in hapklare brokken die daarna weer in elkaar moeten worden gezet. En dat is lastig, vooral als we streven naar integrale oplossingen. De bouwsels die ontstaan door het in elkaar zetten van hapklare brokken noem ik ingewikkeldheid. De natuur is complex, de wetgeving om natuur optimaal in te richten is ingewikkeld. Klimaatverandering is complex, veel pogingen in het Deltaprogramma om tot samenhang en consistentie te komen zijn ingewikkeld. De missie zet in op het begrijpen van complexiteit en via het doen iets voor elkaar te krijgen. Liever dan in oneindige studies blijven hangen in de groef van ingewikkeldheid. Vakmannen en vakvrouwen zijn nodig om dit in de leefwereld te realiseren. We spreken van nieuw vakmanschap als mensen niet alleen hun vak verstaan, maar ook kunnen acteren in een dynamische context.
Theorie: de complexiteitswetenschap
Iedereen heeft z'n inspiratiebronnen. Vaak zijn dat er vele. Toch zijn er boeken en publicaties die bepalend zijn geweest voor de gedachtevorming. In mijn geval betreft het hier de complexiteitswetenschap. Begin jaren '90 van de vorige eeuw verschenen er, als vervolg op de chaostheorie, boeken over complexiteit. Veel wiskunde. Intuïtief weet je dat als je de eerste verkenningen uitvoert naar complexiteit bij omgevingsvraagstukken deze boeken de sleutel verborgen ligt. Je weet dan nog niet dat het bijna twintig jaar duurt voordat je een beetje door krijgt hoe de vork in de steel steekt. Mijn proefschrift levert een 'state of the art' beeld van het prille begin van de 21e eeuw.
Essentie
Omgevingsprojecten worden, zoals gezegd, steeds complexer. Deze toenemende complexiteit zit zowel aan de technische kant van de projecten als de maatschappelijke kant en draagt ertoe bij dat deze projecten niet of nauwelijks tot uitvoering komen. Het temmen van de complexiteit resulteert in ondoorgrondelijke ingewikkeldheid. Beter is het de complexiteit te accepteren. De stelling is:
Als we accepteren dat iets complex is, wordt het eenvoudiger.
In de wijze waarop we integrale omgevingsvraagstukken benaderen, moeten we de complexiteit niet bestrijden, maar hanteren. Complexiteit is niet iets vervelends dat je moet onderdrukken, maar een volwaardige karakteristiek van de ontmoeting tussen mensen en integrale omgevingsvraagstukken.